У рэкламных матэрыялах шматлікіх паліграфолагаў часта паказваецца, што яны пры дапамозе паліграфа могуць выявіць хлусню з верагоднасцю 100%, што з'яўляецца адкрытым падманам і ўвядзеннем у зман патэнцыйнага кліента. У выніку самага маштабнага даследавання (мета-аналізу) валіднасці метадаў тэсціравання на паліграфе, якое было праведзена Амерыканскай асацыяцыяй паліграфолагаў з 2007 па 2012 гг., было ўстаноўлена, што з амаль 200 розных метадаў тэсціравання на паліграфе толькі 11 дазваляюць атрымаць дакладнасць тэсціравання ў межах 86-92%, і то пры поўным захаванні ўсіх патрабаванняў валідных метадаў. Прыкладна такая ж дакладнасць вынікаў даследавання (85-90%) можа быць атрымана пры выкарыстанні іншых метадаў псіхалагічнай экспертызы. Дакладнасць канчатковага выніку даследавання можа быць павышана пры выкарыстанні некалькіх незалежных метадаў даследавання, кожны з якіх дасць узаемна карэлюемы вынік. Так выкарыстанне двух незалежных метадаў можа павысіць дакладнасць даследавання да 92-95%, выкарыстанне трох метадаў - да 98-99%, і гэтак далей.
Як правіла, вынік з ужываннем трох незалежных метадаў псіхалагічнай экспертызы забяспечвае дакладнасць даследавання, здавальняючую для большасці замоўцаў. Але ёсць спецыфічныя тэмы даследавання (шлюбная вернасць, праверка перад уступленнем у шлюб, вырашэнне канфліктных сітуацый паміж сваякамі або з хатнім персаналам), калі заказчык жадае атрымаць вынікі даследавання з максімальна магчымай дакладнасцю. Напрыклад, пры наяўнасці падвышанага пачуцця рэўнасці ў аднаго з сужэнцаў па-за залежнасці ад выніку даследавання з цягам часу могуць з'явіцца сумневы ў дбайнасці даследавання: або таму што падазроны ў няслушнасці не былі пацверджаны, ці наадварот, таму што наяўныя псіхафізіялагічныя рэакцыі былі няправільна вытлумачаныя псіхолагам.
Менавіта для такіх выпадкаў Судова-экспертная калегія прапануе даследчы комплекс 5+ метадаў, які ўключае:
- падрабязнае псіхалагічнае даследаванне і складанне псіхалагічнага партрэта апытанай асобы;
- кагнітыўнае інтэрв'ю;
- прымяненне праектыўных метадаў даследавання;
- прымяненне аперцэпцыйных метадаў даследавання;
- прымяненне рэтраспектыўных метадаў даследавання эмацыйнага стану;
- аналіз асабовых рухаў;
- тэсціраванне на кантактным паліграфе.
Пры выбары дадзенага даследчага комплексу эксперт прымяняе пяць незалежных метадаў псіхалагічнай экспертызы і праводзіць поўнае псіхалагічнае тэсціраванне асобы. Выбар пяці незалежных метадаў псіхалагічнай экспертызы праводзіцца экспертам у залежнасці ад асаблівасцяў правяраемай сітуацыі, псіхалагічнага тыпу апытанай асобы, а таксама патэнцыйнай наяўнасці навыкаў для супрацьдзеяння тым ці іншым метадам. Напрыклад, кваліфікаваны паліграфолаг можа эфектыўна процідзейнічаць пры тэсціраванні на паліграфе свайму менш кваліфікаванаму калегу, кампетэнтны псіхолаг можа сказіць вынікі праектыўнага даследавання, у псіхапатычнай асобы могуць адсутнічаць або быць неадэкватнымі асабовыя рухі, а майстэрскі акцёр можа перайначыць у рэтраспектыве свой эмацыйны стан. Кожнае такое процідзеянне можа прывесці да немагчымасці дачы высновы толькі па адным метадзе, але ніводны падыспытны не зможа комплексна, сінхронна і эфектыўна процідзейнічаць усім ужывальным методыкам, бо такое гіпатэтычнае процідзеянне знаходзіцца за фізіялагічнай гранню магчымасцяў чалавека. Асаблівасцю даследчага комплексу 5+ метадаў з'яўляецца правядзенне відэазапісы падчас усяго працэсу даследавання.
Такім чынам, пры выбары даследчага комплексу 5+ метадаў дасягаецца максімальна магчымая дакладнасць вынікаў даследавання і найбольшая ўстойлівасць да розных метадаў процідзеяння.
Да недахопаў дадзенага комплексу адносяцца:
- правядзенне даследавання два дні запар;
- падрыхтоўка заключэння экспертызы на працягу трох працоўных дзён пасля правядзення абследавання падэкспертнай асобы.
Даследчы комплекс 5+ метадаў не праводзіцца ў стаўленні:
- непаўналетніх;
- цяжарных жанчын (на любым тэрміне цяжарнасці);
- асоб пенсіённага ўзросту;
- асоб з сардэчна-сасудзістымі захворваннямі;
- асоб з прыкметамі фізічнага або псіхалагічнага знясілення;
- асоб з няўстойлівай псіхікай або асоб, якія маюць клінічныя прыкметы псіхічных захворванняў.
У заключэнні экспертызы падрабязна апісваюцца прамежкавыя вынікі даследавання па кожным з метадаў, даецца абгрунтаванне атрыманых вынікаў. Пасля правядзення даследчага комплексу 5+ метадаў і ў заказчыка даследавання, і абследуемай асобы, і ў іншых зацікаўленых асоб будуць адсутнічаць якія-небудзь падставы для сумневаў у дакладнасці высноў эксперта або падазрэнні ў паспяховым супрацьдзеянні апытанай асобы.
Перад замовай праверкі на паліграфе сужэнцам трэба ўважліва азнаёміцца з рэкамендацыямі па падрыхтоўцы да экспертызы і супрацьпаказаннямі да тэсціравання з выкарыстаннем паліграфа.
Заказаць правядзенне даследчага комплексу 5+ метадаў у Судова-экспертнай калегіі Вы можаце па адрасе: г. Мінск, вул. Жукоўскага, д. 11А, 4-ты паверх
ці па тэлефонах +375 (17) 317 04 71; +375 (17) 317 04 72; +375 (17) 317 04 73; +375 (17) 317 04 74; +375 (17) 317 04 76; +375 (29) 109 60 11; +375 (29) 397 31 71; +375 (44) 588 60 11
Псіхалагічныя даследаванні праводзяцца ў Судова-экспертнай калегіі ў спецыяльным кабінеце па адрасе: г. Мінск, вул. Якубава, д. 80
© К.І.Дадзькоў