У цяперашні час у Рэспубліцы Беларусь адсутнічаюць патрабаванні па ліцэнзаванню дзейнасці ў галіне правядзення адмысловых псіхафізіялагічных даследаванняў (праверак на паліграфе) або абавязковай атэстацыі гэткіх адмыслоўцаў, у сувязі з чым ёсць выпадкі аказання гэтай паслугі асобамі, якія не валодаюць адмысловымі ведамі ні ў галіне псіхалогіі, ні ў галіне псіхафізіялогіі. Як правіла, гэткія «аператары паліграфа» абяцаюць кліенту стоадсоткавую дакладнасць сваіх высноў, пры гэтым грэбуюць амаль усімі патрабаваннямі па правядзенні адмысловага псіхафізіялагічнага даследавання, гэткім чынам сваёй некампетэнтнасцю разбіваючы чалавечыя лёсы.
Ускоснымі прыкметамі ўвядзення ў зман кліента поліграфолагам могуць з'яўляцца:
- Адмова поліграфолага ад заключэння дамовы на аказанне паслуг у пісьмовым выглядзе
Акрамя таго, што поліграфолаг парушае патрабаванні падатковага заканадаўства, прымаючы аплату гатоўкай за аказанне паслугі без заключэння дамовы, ён здымае з сябе ўсялякую адказнасць за якасць гэтай паслугі, бо кліенту вельмі складана будзе даказаць, што паслуга наогул аказвалася.
- Адсутнасць у поліграфолага офіснага памяшкання, кабінета, які абсталяваны належным чынам для правядзення даследавання
Асобы, якія ажыццяўляюць ашуканскія дзеянні пад выглядам праверкі на паліграфе, пасля атрымання ад кліента гатоўкі і некаторых маніпуляцый з паліграфам проста знікаюць, дадаючы тэлефонны нумар ашуканага кліента ў чорны спіс сваёй тэлефоннай кніжкі. Адсутнасць у поліграфолага кабінета, які абсталяваны належным чынам для правядзення псіхафізіялагічнага даследавання, можа сведчыць ці аб пачатку кар'еры поліграфолага, калі ва ўчорашняга выпускніка ВНУ няма грашовых сродкаў на арэнду памяшкання, ці аб першапачатковым грэбаванні поліграфолагам патрабаваннямі да ўладкавання кабінета для даследавання, выкананне якіх значна павышае і дакладнасць самой праверкі - Адмова поліграфолага ў якасці выніку сваёй працы прадаставіць заключэнне ў пісьмовым ці электронным выглядзе, патрабаванне за выдачу заключэння дадатковых грашовых сродкаў
Поліграфолагі, якія не ўпэўненыя ў сваёй кампетэнтнасці ці ў сваіх высновах, вырашаюць альбо наогул не выдаваць ніякага заключэння, альбо выдаваць мінімалістычнае заключэнне на дзвюх-трох старонках, каб іх калегі ў выпадку неабходнасці не змаглі выканаць праверку правільнасці зробленых высноў. Да прыватнага выпадку такой мадэлі паводзін ня ўпэўненага ў сабе поліграфолага з'яўляецца прадастаўленне кліенту замест заключэння поліграфолага файла, які створаны і можа быць прагледжаны пры дапамозе адмысловага праграмнага забеспячэння, якое загадзя адсутнічае ў кліента, або скрыншотаў з фрагментаў рэактаграм (паліграм). Па сутнасці поліграфолаг гэткім чынам здымае з сябе ўсялякую адказнасць за якасць аказанай паслугі, бо высновы па выніках праверкі паведамляюцца кліенту выключна вусна, а ў выпадку ўзнікнення канфліктнай сітуацыі пасля аказання паслугі поліграфолаг пачынае нахабна сцвярджаць, што кліент ягоныя высновы «ня гэтак зразумеў». - Адсутнасць у поліграфолага дыплома аб вышэйшай адукацыі або дыплома аб перападрыхтоўцы на базе вышэйшай адукацыі ў галіне псіхалогіі і псіхафізіялогіі
З-за адсутнасці патрабаванняў па ліцэнзаванні дзейнасці ў галіне правядзення адмысловых псіхафізіялагічных даследаванняў (праверак на паліграфе), а таксама па навучанні ў дадзенай галіне ў апошні час з'явілася мноства арганізацый і вэб-блогераў, якія прапануюць навучальныя курсы, у тым ліку і выключна дыстанцыйна, па авалоданні навыкамі працы на паліграфе. З мэтай падману кліента, для пераканання ў сваёй кампетэнтнасці «аператары паліграфа» публікуюць на сваіх сайтах або дэманструюць кліентам разнастайныя сертыфікаты, пасведчанні і нават граматы (падзякі), якія не маюць ніякага сапраўднага дачынення да дакументаў, якія пацвярджаюць факт атрымання адукацыі ў адмысловай галіне ведаў. Адсутнасць у поліграфолага дакумента дзяржаўнага ўзору аб вышэйшай адукацыі або перападрыхтоўцы на базе вышэйшай адукацыі ў галіне псіхалогіі/псіхафізіялогіі сведчыць аб адсутнасці ў поліграфолага належнай тэарэтычнай і практычнай падрыхтоўкі ў галіне правядзення адмысловага псіхафізіялагічнага даследавання. У шэрагу выпадкаў на сайтах ашуканцаў пазначаюцца вядомыя ў Беларусі і Расійскай Федэрацыі поліграфолагі, якія маюць належную падрыхтоўку ў галіне правядзення праверак на паліграфе, а да кліента па факце прыязджаюць зусім іншыя асобы.
- Абяцанне па выніках даследавання на паліграфе зрабіць выснову з поўнай дакладнасцю (стоадсоткавай дакладнасцю)
З аднаго боку, за апошнія 50 гадоў у свеце, у тым ліку ў краінах СНД атрымалі развіццё некалькі напрамкаў у выглядзе школ поліграфолагаў з уласнымі падыходамі і методыкамі даследавання, пры гэтым прадстаўнікі кожнай школы лічаць сябе найбольш кампетэнтнымі і граматнымі ў пытаннях псіхафізіялагічнага даследавання. Найбольш шырока даследаванне дакладнасці заключэнняў паліграфолагаў (аналіз тысяч як заключэнняў поліграфолагаў з рэактаграмамі ўсіх праведзеных тэстаў, гэтак і рашэнняў суда з улікам прызнанняў датычных, апеляцый і паўторных праверак ілжыва асуджаных асоб) праводзілася ў ЗША. Згодна з вынікамі шырокамаштабнага мета-аналізу валіднасці існуючых метадаў даследавання на паліграфе, які праводзіўся Амерыканскай асацыяцыяй поліграфолагаў, дакладнасць вынікаў праверак з выкарыстаннем большасці распаўсюджаных метадаў складае (85-90)%, што суадносіцца з большасцю метадаў псіхалагічнай экспертызы. Поліграфолаг, які абяцае ў выніку даследавання апытанай асобы выключна на паліграфе дакладнасць сваіх высноў больш за 90%, уводзіць свайго кліента ў зман.
Мінімальныя патрабаванні да адмыслоўца-поліграфолага:
- узрост мінімум 30 гадоў (неабходны жыццёвы вопыт);
- вельмі пажадана наяўнасць вышэйшай адукацыі ў галіне псіхалогіі (наяўнасць дыплома дзяржаўнага ўзору);
- наяўнасць перападрыхтоўкі на базе вышэйшай адукацыі па правядзенні адмысловых псіхафізіялагічных даследаванняў (наяўнасць дыплома дзяржаўнага ўзору);
- павышэнне кваліфікацыі ў галіне правядзення адмысловых псіхафізіялагічных даследаванняў не радзей чым раз на тры гады (у сувязі з імклівым развіццём метадаў супрацьдзеяння даследаванню на паліграфе).
Мінімальныя патрабаванні да зместу заключэння поліграфолага:
- указанне пытанняў, якія ставіліся поліграфолагу на вырашэнне адмысловага даследавання;
- указанне вышэйшай адукацыі і пасведчанняў аб павышэнні кваліфікацыі поліграфолага ў галіне правядзення адмысловых псіхафізіялагічных даследаванняў;
- указанне мадэлі паліграфа, наймення і версіі праграмнага забеспячэння;
- указанне метадаў даследавання (назвы даследчых і праверачных тэстаў, колькасць прад'яў кожнага тэста);
- пытанні ўсіх прад'яўленых тэстаў;
- рэактаграмы тэстаў (мінімум 3 прад'яўленні аднаго даследчага і 3 прад'яўленні аднаго праверачнага тэстаў);
- назва метаду абліку рэактаграм;
- табліца абліку рэактаграм;
- высновы па пастаўленых пытаннях.
Судова-экспертная калегія з'яўляецца першай судова-экспертнай установай у Рэспубліцы Беларусь, якая аказвае паслугі па правядзенні адмысловых псіхалагічных даследаванняў (праверак) з выкарыстаннем паліграфа і якая паспяхова прайшла сертыфікацыю сістэмы менеджменту на адпаведнасць патрабаванням новай версіі дзяржаўнага стандарта СТБ ISO 9001-2015. Апытанні з выкарыстаннем паліграфа праводзяцца атэставанымі судовымі экспертамі і поліграфолагамі.
Замовіць правядзенне адмысловага псіхалагічнага даследавання ў Судова-экспертнай калегіі Вы можаце па адрасе: г. Мінск, вул. Жукоўскага, д. 11А, 4-ты паверх
або па тэлефонах +375 (17) 317 04 71; +375 (17) 317 04 72; +375 (17) 317 04 73; +375 (17) 317 04 74; +375 (17) 317 04 76; +375 (29) 109 60 11; +375 (29) 397 31 71; +375 (44) 588 60 11.
© К.І.Дадзькоў